Czym właściwie jest zabawa?
Odpowiedź na to pytanie wydaje się oczywista – zabawa jest nieodłącznym elementem rozwoju każdego dziecka. Z drugiej strony przez swoją „oczywistość” znaczeniową rola zabawy bywa często niedoceniana, zarówno przez rodziców, jak i terapeutów pracujących z małymi pacjentami. Poznajmy więc istotę zabawy i jej znaczenie w rozwoju dziecka.
Jako rodzice powinniśmy wiedzieć, że zabawa jest głównym narzędziem w procesie uczenia się i poznawania świata. Dzięki niej młody człowiek zyskuje wiedzę na temat swojego otoczenia społecznego, ale nie tylko – nabywa on informacje o całej, globalnie ujmowanej rzeczywistości. Podobnie jak w przypadku rozwoju ruchowego czy rozwoju poznawczego, nabywanie umiejętności, w tym przypadku zdolności bawienia się, stanowi proces, który wiąże się z koniecznością osiągnięcia przez dziecko konkretnych etapów. Każdy maluch powinien doświadczyć wszystkich tych faz, aby móc w przyszłości aktywnie uczestniczyć w życiu społecznym i tworzyć jakościowo prawidłowe relacje z rówieśnikami.
Zabawa stanowi również niezastąpione narzędzie diagnostyczne, dzięki któremu możliwe jest ocenienie poziomu rozwoju społeczno-komunikacyjnego oraz rozwoju poznawczego młodego człowieka. Obserwując bawiącego się malucha, możemy stwierdzić, czy to, w jaki sposób organizuje swoją rozrywkę, jest zgodne z ogólnie przyjętymi normami, to znaczy – czy zachowanie dziecka jest odpowiednie dla jego wieku. Pamiętajcie, Drodzy Rodzice, że poprzez zabawę, jej jakość i przebieg, ale również odpowiedni dobór i użycie zabawek, nasze pociechy uczą się, jak właściwie rozumieć otaczający ich świat. A zatem rola rozwoju zabawy w życiu młodego człowieka jest niezwykle istotna.
Nie zawsze jednak dzieje się tak, że umiejętność zabawy przychodzi w prosty i naturalny sposób. Dzieci z zaburzeniami rozwoju ze spektrum autyzmu przejawiają szczególne trudności w zakresie rozwoju zabawy. Problemy te są konsekwencją pierwotnych deficytów rozwoju społecznego, czyli trudności w zakresie kierowania uwagi na inne osoby, motywacji do interakcji społecznej oraz w rozwijaniu naśladowania.
W procesie terapii małego pacjenta z zakłóceniami rozwoju społecznego traktujemy zabawę jako główny obszar oddziaływań terapeutycznych. Z jednej strony uczymy dziecko zabawy, czyli inaczej mówiąc – pomagamy dziecku w osiąganiu kolejnych jej etapów, które mają miejsce w prawidłowym rozwoju. Z drugiej strony atrakcyjna zabawa oraz zabawki są naszym pomostem do „zaistnienia” w przestrzeni dziecka. Pozwala nam ona stopniowo kierować uwagę malucha na osoby i zachęcać go do naśladowania. W efekcie dobrze rozwijająca się umiejętność zabawy daje dziecku możliwość osiągania prawidłowych umiejętności społecznych i komunikacyjnych.
Wśród różnorodnych podziałów możemy wyszczególnić następujące etapy rozwoju zabawy:
